Ravennatis Anonymi Cosmographia — Pars I

typed from:
Ravennatis Anonymi Cosmographia et Guidonis Geographica:
Ex libris manu scriptis
ediderunt M. Pinder et G. Parthey.
Accedit Tabula (1860)

Pars I

  1. I 1
    1. I 1. Sub del qui militant imperio, eius
      1. Ante versum 1 A haec habet In hoc corpore continetur chosmographya et romanorum ystoria.
    2. legem observare iniant et beatae atque
      1. inhiant editi.
    3. infinitae gloriae perfrui bono desiderant,
    4. si sine dolo mentis et absque hypocrisi
      1. ypocrisi A, hypocresi B.
    5. caritatem proximis suis impendunt, ut ab
      1. karitatem A.
    6. ipso, qui caelorum possidet sceptra et
      1. celorum B hic et infra. ‖ septra B.
    7. terrarum continet regna, frequentius am-
      1. frequencius B. ‖ admonentur editi.
    8. monentur, et gratis dare omnibus peten-
    9. tibus, sicut acceperunt ab ipso deo et
    10. salvatore nostro, vehementius praestantur.
    11. Quam ob rem, o mi frater carissime,
      1. o mi frater carissime] cf. I 13, ubi „o amice“ et „Odocare“. ‖ carissime] kmˉe B.
    12. postquam divina aspiratione praeditus me
      1. posquam.B. ‖ adspiratione Gron. 2. ‖ me conpelleies B, compelleres me A.
    13. compelleres ut ego per pallidines subti-
  2. I 1
    1. lius tibi indicem mundum, recordari de-
      1. indicem] mditem B, in cladeˉ A. ‖ debes] iubes B editi.
    2. bes quod ait in sanctis scripturis domi-
    3. nus dicens „ubi eras quando ponebam
      1. dicens] Iob 38 4 5.
    4. fundamenta terrae? indica mihi, si habes
    5. intelligentiam. quis posuit mensuras eius,
    6. si nosti, vel quis tetendit super eam li-
      1. tetendit] te tenebit B. ‖ eam] illam editi.
    7. neam?“ et alibi „altitudinem caeli et la-
      1. alibi] Ecclesiastici 1 2.
    8. titudinem terrae et profundum abyssi quis
    9. mensus est?“ sed tantum cum propheta
      1. tantum] tarnen editi. ‖ propheta] Psalm. 103 24.
    10. clamemus „quam magnificata sunt opera
    11. tua, domine! omnia in sapientia fecisti.“
    12. nam quod apud humanum sensum possi-
    13. bile est, multorum philosophorum relegi
      1. phylosophorum AB, qui sic soient.
    14. libros Christo iuvante in quantum valeo:
    15. aio tibi, licet in India genitus non sim
      1. aio om. A.
    16. neque alitus in Scotia neque perambula-
      1. alitus] aliquid A. ‖ perambulauissem A.
    17. verim Mauritaniam simul nec perscrutatus
      1. maritaniam B.
    18. sim Scythiam aut per quadrigines ambu-
      1. sycthiam A, scithiam B.
    19. laverim mundi, attamen intellectuali doc-
      1. post attamen Porch, addit ab.
    20. trina imbui totum mundum diversarum-
      1. imbuti AB, imbutis Porch. ‖ totus mundus Porch.
    21. que gentium habitationes, sicut in eorum
  3. I 1
    1. libris sub multorum imperatorum tempo-
      1. post libris Porch, addit [legimus].
    2. ribus mundus iste descriptus est. sic
      1. sic] sicut A.
    3. enim ait quidam philosophorum „Romani
      1. Romani] „Romani, ut ait Iamblichus, armis et legibus exercentes sese, orbem terrae suum fecerunt“ Iordan. de regn. success. 2 1.
    4. tam per sapientiam plurimos amplectentes
    5. quam muneribus oblectantes seu armis
    6. debellantes totum mundum sibi subditum
    7. multis fecerunt temporibus.“ quod et te-
      1. et testatur mihi] testatur et B editi.
    8. statur mihi sanctum Christi dei nostri
      1. nostri om. B editi.
    9. evangelium dicens „exiit edictum ab Au-
      1. evangelium] Luc. 2 1.
    10. gusto Caesare ut describeretur universus
    11. orbis.“ sed et doctrina sanctorum apo-
      1. et om. B editi.
    12. stolorum per totum divulgata est mun-
    13. dum, quemadmodum scriptum est „in
      1. scriptum est] Psalm. 18 5.
    14. omnem terram exivit sonus eorum et in
    15. fines orbis terrae verba eorum.“ nam ut
    16. praelibatum est, Christo nos iuvante di-
    17. versa subtilius ad narrandum tuae ius-
    18. sioni parebo, ni fallor, nisi variae gentes
    19. sua prae nimia superbia concupiscentes
      1. prae] pro B.
    20. alienas aut meliores patrias aut fortasse
    21. ab aliis nationibus graviter afflictae a
    22. propriis cespitibus transmetatae sunt et,
      1. caespitibus editi. ‖ transmeatae Porch.
  4. I 1
    1. ut barbarus mos est, forsitan ut olim no-
    2. minatae sunt patriae civitates vel flumina,
      1. sunt om. A.
    3. nuper aliter appellentur.
    4. Sed ut ad propositum redeamus: omni-
    5. bus sapientibus cognitum est quod uni-
    6. versitatis bonus opifex Christus dominus
    7. noster omnipotens ex nihilo condidit cun-
      1. nichilo AB.
    8. cta fecitque luminaria magna ad ornamen-
    9. tum Olympi, per quae solertissimi viri
    10. creatoris iussu momenta et tempora sup-
      1. tepora B. ‖ supare AB.
    11. putare possunt. ergo dum sol totam diem
    12. per meridianum marginem potentissimi
      1. potentissime B.
    13. iussu factoris exambulat, unamquamque
    14. horam diei verno tempore tanquam ho-
    15. rologium ordinem suum per occursum de-
    16. signat, possumus arbitrari universarum
    17. gentium patrias per magnum circuitum
    18. intransmeabilis Oceani litore positas, et
      1. occeani AB, et sic passim. ‖ littore A.
    19. Christo nobis auxiliante subtilius desi-
    20. gnare.
    21. 2. Prima ut hora diei Indorum repe-
      1. ut] ât A.
    22. riuntur prosapiae, quorum post terga ad
    23. orientalem plagam tanquam ex latere pro-
      1. proximos A.
    24. ximus solus intransmeabilis eremus reia-
      1. solum A, ‖ heremus A.
  5. I 2
    1. cet, qui apud humanos gressus nullo modo
      1. qui om. A.
    2. totus perambulari invenitur. nam ad fron-
      1. inuenietur A.
    3. tem eiusdem Indiae Persae inferiores, id
      1. persi A.
    4. est Parthi, convicinantur, sed et aliae na-
    5. tiones eidem Indiae appropinquantes; in-
    6. ter quas et Agarenorum transit brevi ere-
      1. agarienorum A. ‖ brevis editi. ‖ heremum A, eremus editi.
    7. mum Madian Nabathaei olitana patria.
      1. olithana A.
    8. Secunda ut hora diei Persarum est pa-
    9. tria, in qua ex Oceano summae partis me-
      1. partis] patras A.
    10. ridianae pertinens maximus sinus Persicus
    11. ascribitur.
      1. adscribitur A Gron. 2.
    12. Tertia ut hora diei Araborum quae
    13. aromata profert est patria, in qua ex
    14. Oceano meridiano pertinens maximus si-
    15. nus, qui et mare Rubrum conscribitur,
    16. Arabicus esse dicitur.
    17. Quarta ut hora diei Aethiopum Auxu-
      1. ethyopum AB, et sic saepius. ‖ aut suminatanorum AB.
    18. mitanorum Candacissi et Troglodytorum
      1. triagliodytorum A, trogliodytorum B.
    19. est patria; in qua iuxta deserta et are-
    20. nosa loca, quae non longe ab Oceano
    21. sita sunt, maximus lacus invenitur Nu-
      1. ante maximus B et editi addunt et. ‖ Nusaclis] nusap... Tab.
    22. saclis, per quem transit fluvius Nilus.
      1. per quem transit fluvius Nilus] per quem Nilus transit Tab.
  6. I 2
    1. qui Aethiopes plerique dracone vescun-
      1. draconebus A.
    2. tur, ut testatur psalmigraphus. cuius pa-
      1. psalmigraphus] Psalm. 73 14.
    3. triae ad frontem, ut ad mare magnum di-
    4. camus, grandis eremus, qui et Nitrensis
      1. qui] quae editi.
    5. dicitur, reiacet, et postmodum spatiosa
      1. spetiosas A.
    6. Aegyptus et Alexandria famosissima.
      1. egyptus AB, qui sic solent.
    7. Quinta ut hora diei Aethiopia Gara-
    8. mantium reiacet; in qua patria non longe
    9. ab Oceano fluvius qui dicitur Ger dila-
      1. Ger] Γείρ Ptol.
    10. tissimus currit. in qua patria sunt montes
    11. qui Naubaboni appellantur. in qua Ae-
      1. Naubaboni) infra III 3 Nauvavon, aliis ignoti.
    12. thiopia est lacus qui dicitur Licumedis,
      1. Lycumedis editi; cf. infra III 3, ubi „Licum et“.
    13. simulque lacus qui dicitur Augitta. cuius
      1. laccus A. ‖ Augita infra III 3.
    14. Garamantium patriae ad frontem, multis
    15. prae medio spatiis, id est litus maris
      1. post medio AB addunt est et ‖ espatiis B. ‖ id est] idem AB editi.
    16. magni, Mauritaniae Cyrenensis ponitur
      1. ponitur patria] ponitrie A.
    17. patria.
      1. patrie B.
    18. 3. Sexta ut hora diei Aethiopia Bibo-
      1. biblatis A.
    19. blatis ponitur, ubi est lacus qui dicitur
    20. Tage. quae patria dum multum existit
      1. Tagges infra III 5; aliis ignotus. ‖ multorum AB.
  7. I 3
    1. caumosa, litus Oceani spatiosissimum de-
      1. caumatosa A, qui infra III 5 caumosa.
    2. sertum habet, in qua patria sunt montes
    3. qui dicuntur Tuliatodi. in qua patria
      1. niliatodi A, qui infra III 5 rulliatodi; aliis ignoti. ‖ patria om. B editi.
    4. litus Oceani item fluvius Ger turbulentus
    5. currit. cuius Biboblatis spatiosissimae
      1. spaciosissime B.
    6. patriae ad frontem, immensis prae medio
    7. spatiis, ut dicamus litus maris magni,
    8. tota Africana ponitur regio et Numidia
      1. affricana AB, cf. 8 13.
    9. atque Mauritania Caesariensis.
    10. Septima ut hora diei Mauritania ascri-
      1. adscribitur B editi.
    11. bitur Perosis vel patria salinarum. in
      1. Perosis] Perorsi Plinto, Περόρσοι Ptolemaeo gens Mauretaniae; infra V 28 Peras. ‖ salinarum] cf. III 9.
    12. qua patria iterum maxima caumata esse
      1. iterum om. A.
    13. videntur; in qua maximum deserti spa-
    14. tium est et montes qui dicuntur Litri.
      1. Litri] litricus B, Lutricus editi.
    15. post terga patriae procul infra Oceanum
    16. tres magnae insulae inveniuntur. cuius
      1. insulae] cf. III 9.
    17. a fronte patriae, multa prae medio spatia,
    18. id est litus maris magni, Mauritania ascri-
      1. post magni AB editi addunt in. ‖ adscribitur editi.
    19. bitur Tingitana, quae confinalis existit
    20. supra scriptae Mauritaniae Caesariensis.
      1. super B. ‖ cesariensi A.
  8. I 3
    1. Octava ut hora diei Mauritania dicitur
      1. Egel] aliis incognita.
    2. Egel. in qua patria iuxta sinum Oceani
      1. adscribuntur editi.
    3. sunt montes et ardere ascribuntur. in
    4. qua patria litus ipsius Oceani sunt mon-
      1. qui] que B. ‖ Bracae] brace B, infra III 10 Praxe.
    5. tes qui appellantur Bracae. cuius pa-
      1. per om. editi. ‖ milliariorum editi qui sic solent.
    6. triae ad frontem per multorum miliario-
    7. rum spatia, id est litus maris magni, Mau-
    8. ritania quae dicitur Gaditana ponitur;
    9. quae Gaditana barbaro modo Abrida di-
      1. Abrida] aliis ignota.
    10. citur. quae litus maris magni confinalis
      1. litus] litus est A, litus patrie B, patria litus editi.
    11. existit praelatae Mauritaniae Tingitanae.
      1. praelatae] sic AB hic ut infra saepius, praefatae editi. ‖ mauritanae A.
    12. in qua Gaditana patria gens Wandalo-
      1. vandalorum A, uuandolorum B; cf. III 11.
    13. rum a Belisario devicta in Africain fugit
      1. affricam AB, qui infra non raro Africam habent. ‖ fugiit B.
    14. et nunquam comparuit. cuius Gaditanae
      1. numquam editi, nusquam III 11.
    15. patriae proximum fretum Septemgaditanus
    16. esse scribitur.
    17. Nona ut hora diei Spanorum famo-
    18. sissima est patria.
      1. adscribitur editi.
    19. Decima ut hora diei Galletiae vel Spa-
      1. gallecie A, gallitiae B editi; infra IV 42 Calletia.
  9. I 3
    1. niae Vasconum est patria; quae Galletia
      1. guasconum A. ‖ gallitia B editi.
    2. ex praedicta Spania pertinet.
    3. Undecima ut hora diei Vasconum est
    4. patria, quae antiquitus Aquitania dice-
    5. batur.
    6. Duodecima ut hora diei Britonum est
      1. briptonum A.
    7. patria; cuius post terga infra Oceanum,
    8. ubi longius est duorum dierum cum suis
    9. noctibus prospere navigantibus iter, magna
      1. notibus B.
    10. insula Brittania reiacet, quam Graecorum
      1. Britannia editi.
    11. philosophi quasi micosmin appellant. et
      1. micosmin] i. e. ἡμικόσμιον. cf. V 31, ubi quasi micosmi. „nisi Britannia Insula non qualibet amplitudine nomen pene orbis alterius mereretur“ Solin. 22 p. 41 Salm. — similiter apud Plinium (4 13 27) Scandinavia insula alter orbis terrarum appellatur.
    12. trans ipsam Brittaniam trecentis miliariis
      1. britaniam B, Britanniam editi. ‖ miliaribus A, milliariis editi.
    13. spatiis, ubi longius, Scotorum insula in-
      1. ubi longius etc.] cf. V 32.
    14. venitur, quae et Ybernia conscribitur.
      1. Hibernia editi.
    15. nam iam ultra illam, ut ad occidentalem
    16. dicamus plagam, mulo modo ab homini-
    17. bus terra invenitur.
    18. 4. Itaque per totas duodecim quas si-
      1. duodecim om. Porch.
    19. gnavimus horas diei patrias iussu dei qui
      1. horis editi, cf. I 13.
    20. producit ventos de thesauris suis fiant
  10. I 4
    1. venti sex. si quis vero dicere voluerit
    2. quod inerudito more arbitratum est per
    3. singulas horas diei patriae, quia, quam-
    4. vis in prima hora diei sol quasi super
    5. Indorum stare supputetur patria, attamen
    6. in eadem prima hora diei in totum re-
    7. spicit mundum: ad quae respondemus
    8. quia verum est quod, quando in prima
    9. hora diei sol quasi super Indorum respi-
    10. cere supputatur patriam, per universum
      1. patria editi.
    11. nitescit mundum, non solum in prima
    12. hora sed et per totas duodecim horas
    13. diei; sed et quando in duodecima hora
    14. diei sol quasi super Scotorum aestimatur
    15. esse patria, et trans ipsam Scotiam et
      1. sotiam A.
    16. trans extremam Indiam et in totum per
    17. quadrigines mundi, sicque, quanto Deus
      1. quadrigenes A. ‖ sitque AB editi.
    18. scit, trans totum orbem sol quod respi-
    19. ciat credendum est. sed ut diximus ar-
    20. bitrandum est in quo loco quasi sol stet,
    21. sicut in divina scriptura continetur „tunc
      1. scriptara B; cf. Iosue, 10 12.
    22. locutus est Iosue Nave domino in die
      1. Iosue] Iesus editi.
    23. qua tradidit Amorreum in conspectu filio-
      1. post tradidit B add. et. ‖ Amorrhaeum editi. ‖ conspetum B.
    24. rum Israël; dixit coram eis: sol contra
  11. I 4
    1. Gabaon ne movearis, et luna contra val-
    2. lem Achilon.“ o solertissimi viri, nonne
      1. aquilon A, Aialon Bibliorum versio vulgata.
    3. tandem, quando sol contra locum Ga-
    4. baonitarum stetit, non respiciebat in toto
    5. mundo? et si talis dei famulus ut sol a
      1. post famulus Porch, addit [obtinuit].
    6. nominate loco nec moveri arbitratus est,
    7. quid prohibet per singulas horas diei ar-
      1. arbitrari editi.
    8. bitrare quod quasi super diversas, ut di-
    9. ctum est, respiciendum supputetur pa-
      1. respitiendum A, respiciens editi.
    10. trias? et si per horologium, quod in me-
      1. et] quis A.
    11. tallo designatur modicum, totam diem per
    12. horarum supputationes diligentius discer-
      1. supputatones B.
    13. nimus, quanto magis prudentes viri totum
    14. ut ros herophormum arbitrantes mundum
      1. ros herophormum] sphairophormum Renaudot.
    15. possunt subtilius quae ponuntur patriae
    16. in universo mundo circa Oceani limbum
    17. per totas horas, ut dictum est, supputare.
    18. 5. Et si forsitan ex contentionariis
    19. quispiam ingerere voluerit, asserens quo-
    20. modo credendum quod prima hora diei
    21. sol statim in Indorum respiciat patriam,
    22. maxime cum dictum est quia intransmea-
    23. bilis eremus post terga eiusdem Indiae
      1. eidem B.
  12. I 5
    1. extendatur, et proinde arbitrandum est
      1. proin editi.
    2. quia prae valida longinquitate praedictae
      1. prae] pro B.
    3. eremi sol moras usque in Indiam venien-
      1. in om. B editi. ‖ veniendo editi.
    4. dum facit, cum omnibus palam est quod
    5. ultra fines terrarum oritur vel ponitur
    6. sol: ad quos dicimus quomodo verbi gratia
    7. stat homo in Scotia, ubi iam terra ultra
    8. nullo modo invenitur apud humanos ocu-
      1. occulos B.
    9. los, ei comparet quod certissime duode-
    10. cim horas diei expleat et propinquus sol
    11. collocetur; et si inerudito more pergens
      1. si inerudito] sine rutido AB editi; cf. 10 2 ubi inerudito more. ‖ morae editi.
    12. itinere hic investigator finem occasus solis
      1. hic] his AB editi. ‖ post hic editi addunt si.
    13. exquisierit, nequaquam invenire putet,
    14. quia tantummodo creatori omnium co-
    15. gnitum est; pari modo et orientalem pla-
    16. gam arbitrandum est, quia ex latere orien-
      1. orientalis B editi.
    17. tali, quamvis dictum sit quod post terga
    18. eidem Indiae intransmeabilis existat ere-
      1. eiusdem editi.
    19. mus, sicuti et in Scotia duodecima hora
    20. diei explicita supputatur, quia, ut dixi-
    21. mus, post terga Britaniae adiacet, quam-
      1. Britanniae editi.
    22. vis post eandem Scotiam ab humanis obtu-
      1. post] per editi. ‖ eamdem editi. ‖ optutibus B.
  13. I 5
    1. tibus infinitus Oceanus esse dignoscitur.
      1. dinoscitur A.
    2. nam plerique sancti patres et nonnulli hu-
    3. ius mundi philosophi scripserunt quod
    4. Transindorum vel Britonum regionibus
      1. regiones A.
    5. oritur vel ponitur sol. quod testatur mihi
      1. mihi sanctus] in sanctis editi.
    6. sanctus Basilius Caesariae Cappadociae
      1. baxilius B. ‖ Caesareae editi. ‖ cappadotie B.
    7. episcopus in suo Exameron, sed et san-
      1. Hexameron editi; 6 9. ‖ et om. editi. ‖ santus A.
    8. ctus Ysidorus Ispalensis. nam Liginius
      1. Isidorus editi. ‖ Ispalensis] yspanensis B, Yspaniensis editi. ‖ Ligmius Porch. Gron. 2.
    9. et Cathon atque Iamblichus huius mundi
      1. crathon A. ‖ laniblichus B, Iamblicus editi.
    10. philosophi in suis expositionibus decre-
    11. verunt quod verno tempore Transindorum
      1. trans yndorum A.
    12. vel Britonum regionibus oritur vel po-
      1. britonorum B. ‖ regiones A.
    13. nitur sol.
    14. 6. Et si forsitan aliquis nostram ex-
      1. si om. B editi.
    15. positionem renuens cosmographie credi-
    16. derit, qui cunctam quasi Orientis plagam
    17. descripserunt et etiam Oceanum vel iuxta
      1. iusta A.
    18. limbum eius sita loca et regiones quasi
    19. minutius nominatim designaverunt, quod
      1. minutius] minimus B Porch., minimas Gron. 1. 2. ‖ quod] quo AB editi. ‖ ante quod editi addunt ex, om. A, punctis delet B.
    20. omnibus Christianis dicere illicitum est,
      1. illicitum] mihi licitum A.
  14. I 6
    1. quia, ut plerique philosophi decreverunt,
    2. nulli homini permissum est post terga
    3. Indiae, quae dicitur Dimirice Evila, Ocea-
      1. Damirice et Scytia Dymirice Tab., Διμυρική Arrian. ‖ eiula B, Evilath editi, Hevilath Genesis 2 11.
    4. num reperire; quod et credimus, quia cer-
    5. tissime ita veritas esse probatur: nam
      1. probat editi.
    6. sicut praemisimus, si aliquis eisdem cos-
    7. mographis magis quam nostrae exposi-
    8. tioni crediderit, quod tantus Oriens ab
      1. quod] quo AB. ‖ tantum A, tantam B, totum editi. ‖ orientem AB.
    9. hominibus Oceano circumseptus peram-
      1. circumseptam B, circumsc'ptam A, circumseptum editi.
    10. buletur et nominatim describatur: ad quos
    11. dicimus, ergo ubi est ille immortalitatis
      1. imortalitatis B.
    12. suavissimus paradisus, qui in sancta scri-
    13. ptura ad Orientem esse describitur, in
    14. quo noster protoplastus ab angue suasus
      1. protoplaustus A.
    15. pessimo factoris iussum spernens renuit
      1. pessimus B, pessime editi.
    16. vitam exulque effectue necet meruit pro-
    17. prio arbitrio?
    18. Quam ob rem nos credimus quod trans
      1. trans-Indorum editi; cf. I 8 eremum quae est trans totam Indiam.
    19. Indorum Dimiricam Evilat patriara in-
      1. dimiricum B editi. ‖ eiulat.B. ‖ patria A.
    20. transmeabilem ab hominum itinere ad
    21. orientalem plagam ipse paradisus esse
      1. horientalem B.
  15. I 6
    1. ostenditur, sicut hic testatur mihi san-
      1. ostendit A, hostenditur B. ‖ mihi sanctus] in sanctis editi.
    2. ctus Athanasius Alexandriae episcopus
      1. athanaxius B.
    3. ab Antiocho exquisitus praeside dicens
      1. exquisivit AB ‖ dicens om. A.
    4. „testificatur mihi sancta scriptura dicens
    5. quod plantavit deus paradisum in Eden
      1. in Eden] inedem A.
    6. ad Orientera: docet enim nos quia in ex-
    7. trema Orientis totius terrae est paradisus.
      1. tocius B. ‖ paradysus A.
    8. quam ob rem aiunt quidam disertissimi
    9. historiographi quoniam propterea cuncta
      1. istoriographi A, ystoriographi B.
    10. ambrosiifera gignuntur sicut proxima pa-
      1. ambroxiifera B, aromatum genera editi. ‖ post gignuntur editi addunt in Magis orientalibus hoc est Indicis partibus, sumpta ex graecis Athanasii περὶ τὰ ἀνατολικώτερα ἥγουν τὰ Ἰνδικὰ μέρη, Athan. Operum II p. 228A Patavii 1777 fol. ‖ sicuti A.
    11. radisi existit provincia. et quemadmo-
      1. prouintia B.
    12. dum palmae masculi proxime vicinantes
      1. masculi proxime] maximi proxima AB.
    13. feminas palmas per aspirationem vento-
      1. palmas om. A. ‖ adspirationem Gron. 2.
    14. rum fructificare faciunt, ita videlicet ex
      1. faciunt] nesciunt A.
    15. paradiso ventorum flatibus flagrans aspi-
      1. flagrans] an fragrans? ‖ adspiratio Gron. 2.
    16. ratio vicinantium sibi locorum arbores
    17. aromata gignere facit.“
      1. faciunt B editi.
    18. Taleque testimonium quod ipse existit
      1. extitit A.
  16. I 6
    1. fluvius. nos quippe dicimus quod omnia
      1. ante fluvius lacuna?
    2. flumina ex terra in mare sua effundunt
    3. fluenta: nam nullo modo de mari in ter-
      1. de mari] maria Porch.
    4. ram ab humains obtutibus procedere vi-
    5. dentur, excepto reumaticam accessam.
    6. quod omnibus palam est. sed illis re-
      1. quod .... responditur om. Porch. ‖ respondetur editi.
    7. sponditur quomodo legimus de fonte Are-
      1. quomodo] quod editi. ‖ arethus A.
    8. thusa. illud vero quod in sacra scriptura
    9. insertum est et eius similia, quod ex alio
    10. fonte de alia insula mare per medium
      1. fronte B.
    11. aqua cursum dat, quod multis modis pro-
      1. cursum] crucem AB.
    12. batum est, et quia omni modo hoc ab
    13. omnipotenti potest fieri domino, quod
    14. omnia flumina intrant in mare et mare
      1. omnia .... fluant] Ecclesiastae 1 7.
    15. non redundat, in locum unde exeunt flu-
    16. mina revertuntur ut iterum fluant, pro
    17. certo verum est: sed nullo modo ab hu-
    18. manis videtur obtutibus.
      1. optutibus B.
    19. 7. Et si aliquis ignoranter dixerit quia
      1. dixerit om. Porch.
    20. ille homo forsitan, qui usque in extre-
      1. qui usque] cuiusque A.
    21. mum Orientis Oceanum ambulavit, illum
    22. nobilissimum invenit paradisum suisque
    23. pedibus perambulavit, sed fortasse dei
      1. set A.
  17. I 7
    1. iussu ab oculis eius absconsum est ipse
      1. occulis B. ‖ ipse locus quo] ipse locus B, quod ipso locus editi.
    2. locus quo existeret paradisus, et nisi ar-
    3. bitrabatur eum esse velut unum de aliis
    4. locis (nam ipse erat certissime paradisus):
      1. certissime] certe B editi.
    5. et ad quem respondemus, hoc etiam si in
    6. humana mente assederit, velut unam de
    7. iniquis cogitationibus esse decernimus,
    8. quod corruptibilis missus fuerat homo
      1. post quod editi addunt qui. ‖ corruptibilibus editi. ‖ hominibus AB editi; cf. 18 2 et 14.
    9. aut sponte perambulans suis corporali-
    10. bus oculis potuisset vel modo possit
      1. occulis B.
    11. nobilissimum videre paradisum aut pol-
      1. polutis B.
    12. lutis terram sanctam perambulare pedi-
    13. bus. plurimi enim quasi cosmographi sub
      1. enim om. A. ‖ asmographi AB editi; cf. 13 15.
    14. paganorum tempore, ante quam gens Ro-
      1. temporibus editi.
    15. manorum potestatem dominandi accepis-
      1. accepissent B.
    16. set saeculum, non dicimus quod totum
    17. mundum, nam orientalem, ante quam Chri-
    18. sti dei nostri de incorrupto virginis utero
    19. corporalis fuisset praesentia, ante, orien-
    20. talem plagam descripserunt ut dictum
    21. est. et ubi fuit ille gladius versatilis,
    22. qui dei iussu usque ad incarnationem
      1. incarnationis?
  18. I 7
    1. eius adventum custodiebat paradisum,
      1. adventus editi.
    2. quando homo corruptibilis carnaliter po-
    3. tuit in ipsum ingredi paradisum? nos non
      1. in om. editi.
    4. dicimus quod iustorum, quorum deus iu-
    5. bet, animae non ingrediantur in paradi-
      1. non om. editi. ‖ paradiso A.
    6. sum, sicut credimus illius latronis fide-
    7. lissimi, ad quern ait Christus deus noster
    8. omnipotens, qui tantummodo carne cru-
    9. cifixus est, hodie mecum eris in para-
      1. hodie] Luc. 23 43.
    10. diso; sed dicimus quia, si ex peccatis
      1. set A. ‖ quia si] quasi B.
    11. anima peccatoris omnimodo ingredi pro-
    12. hibetur in paradisum, quanto magis au-
    13. tem a terreno missi domino aut sponte
    14. homo peccator corporaliter ambulans dei
    15. iussu ipsum ingredi prohibeatur in pa-
      1. ipsum] in ipsum AB.
    16. radisum.
    17. 8. Legimus etenim illum magnum re-
    18. gem Macedonum Alexandrum, dum per
      1. per om. editi.
    19. Transindorum patriam eremum diebus
      1. transyndorum A.
    20. perambulasset plurimis, non solum a Stoi-
    21. cis ex Indorum genere hominibus sed et
    22. a daemonibus, qui etiam nolentes pro-
      1. nollentes B.
    23. ferre veritatem ut assolent, accepit re-
      1. assolet A.
  19. I 8
    1. sponsum isdem Alexander quod infinita
    2. apud humanos gressus illa existeret ere-
    3. mus, et ideo quasi ad propria remean-
      1. quasi] quidem editi.
    4. dum ipse regrediebatur Alexander, sed
    5. et in eodem libro Alexandri, dum de
    6. Macedonia propria movit patria Darium-
    7. que regem Persarum occidit, deinde Po-
      1. deinde] demum editi. ‖ porrum B.
    8. rum regem interfecit Indorum, nullo modo
    9. invenitur quod Alexander mare transisset
    10. et sic usque in eremum quae est trans to-
    11. tam Indiam perambulasset, sed magis tam
    12. ipse Alexander quamque eius infinitus
      1. quamque] cf. 31 4, IV 12. ‖ infinitus eius editi.
    13. exercitus equites pedestres cum vectis
    14. gladiis in illis ambulasse describuntur
      1. ambulasset B.
    15. partibus. itaque alii fallaces pseudocos-
    16. mographi praefata flumina, id est Tigrin
      1. praefata] cf. 16 1, ubi lacuna.
    17. et Euphraten, ex montibus Armeniae pro-
      1. eufraten AB; cf. 20 12 sq. ‖ montibus] monilibus A.
    18. cessuros historicaverunt. sed et hoc absit
      1. istorizauerunt A, ystoricaverunt B.
    19. quod veritas sit. non ergo in Armenio-
    20. rum terra ille suavissimus paradisus esse
    21. ostenditur. et quomodo in Oriente pa-
    22. radisus esse adscribitur, si in Armenia
    23. esse putatur? qui Persae Parthi a super
      1. Persae] per se B. ‖ parti A. ‖ a om. editi.
  20. I 8
    1. ipsam ponuntur Armeniam, quae Arme-
    2. niorum terra infertilis esse adscribitur.
    3. immo magis prae omnibus orientalibus
    4. regionibus frigida esse clarificatur, et plus
    5. montuosa magis quam plana asseritur. et
      1. magis om. editi.
    6. ubi est locus epulationis ac omni odore
    7. suavitatis plenus, sicuti oportet credere
    8. quod suavissimus existat paradisus? nos
    9. videlicet credimus, sicut sancta scriptura
      1. scriptura] Genes. 2 10—14.
    10. continet, quod ex fluvio qui de paradiso
    11. egreditur quatuor flumina, id est Greon
      1. ante quatuor B add. sunt.
    12. Phison Tigris et Euphrates, procedunt
      1. physon B editi. ‖ tygris B. ‖ eufrates J. ‖ procedant B editi; cf. v. 17.
    13. per onmia. et plerique gentiles philo-
    14. sophi in suis expositionibus decreverunt
    15. quod de duobus fluminibus de Transin-
    16. dorum patria eremo, de loco investiga-
      1. patriam A, patriae editi. ‖ eremum B.
    17. bili, per diversas procedunt patrias, qui
      1. procedant A. ‖ qui] quod B editi.
    18. ipsi Tigris et Euphrates invisibiliter dis-
      1. ipse editi. ‖ disserpentes Porch.
    19. cerpentes hinc inde terram per immensa
      1. terra A. ‖ inmensos B, immensorum editi.
    20. miliariorum spatia iuxta Armeniae montes
    21. manifestantur; qui postmodum implentes
      1. manifestatur A.
    22. copiosam terram Assyriorum, Mesopota-
      1. assiriorum A.
  21. I 8
    1. miam luce clarius designant, quamobrem
    2. nullus tali expositioni discredat et aliis
    3. credat, quod in extremo Oriente, id est
    4. post terga intransmeabilis eremi Indiae
    5. Dimericae Evilat, Oceanus apud homines
      1. dimerice A, danierice B, Damericae editi. ‖ euılat A, eiulat B, Evilath editi.
    6. inveniatur, atque de meridiano Oceano
      1. atque] ad quod AB,
    7. mare procedat in septentrionalem, divi-
    8. dens terram, et mundi dietam designet, vel
      1. clietam A, thetam B editi. ‖ designent AB editi.
    9. quod ex Armeniis montibus, quod absit,
    10. Tigris et Euphrates exurgat, sed magis
      1. tygris B. ‖ exsurgat Gron. 2.
    11. magisque quod contra sanctam scripturam
    12. apparet totis suis cum nisibus renuat et
      1. rēnuat B.
    13. immaculatam fidem Christianorum alacri
      1. inmaculatam B.
    14. animo diebus vitae suae amplectatur, ut
    15. ab aeterna dampnatione ereptus caelorum
      1. damnatione editi.
    16. gaudiis perfrui mereatur.
    17. 9. His etenim expletis altercationibus
      1. hiis B. ‖ explectis B.
    18. quia opportunum est unde res exigit ut
      1. oportunum B.
    19. loquamur et nostrum propositum explea-
    20. mus septentrionalemque diligentius pla-
    21. gam in quo valeamus Christo iuvante
      1. ualemus A.
    22. enarrare non obmittamus, sicut philoso-
      1. obmitamus B, omittamus editi.
  22. I 9
    1. phorum coetus inter reliquos suos ser-
      1. cetus B.
    2. mones determinat quod sol sub profun-
    3. ditate Oceani arctoam partem noctu exam-
      1. arsoam A. artoam B.
    4. bulat habentes quasi testimonium sanctae
    5. scripturae, quae dixit quod „sol egressus
      1. quae] quod B. ‖ quod] quia A. ‖ sol egressus] Genes. 19 23.
    6. est super terram et Loth ingressus est
    7. Segor,“ et alibi „oritur sol et occidit sol
      1. oritur sol etc.] Ecclesiastae 1 5; versio antiqua (Sabatier Bibliorum lat. vers. t. 2 p. 353) „oritur sol et occidit sol et ad locum suum ducit, et oritur ipso ibi, vadit ad austrum et gyrat ad aquilonem.“ Augustinus l. 1 de Gen. ad lit. c. 10 n. 21. „et oritur sol et occidit sol, et in locum suum ducitur, ipse oriens“ etc. multum differt versio vulg.
    8. et in locum suum ducitur, oriens ipse
    9. vadit ad austrum et girat ad aquilonem,“
      1. gyrat editi.
    10. et proponunt quia si aliquis voluerit di-
    11. cere quod non dicit sancta scriptura cla-
    12. rius quia sub profunditate Oceani vadit
    13. sol spatium per nocturnum: ad quos re-
    14. spondemus quomodo dictum est quia sol
    15. egressus est locis. nam non potuisset
      1. est om. A. ‖ locis] loos B, om. editi.
    16. sancta scriptura dicere, respexit super
      1. sancta om. A.
    17. terram, si altitudinis non fuisset sermo.
    18. nam si dixisset, sol egressus est super
      1. dixisset] diversus B editi.
    19. terram, significaret quod de profundo sol
  23. I 9
    1. procedat in superioribus. nam sancta
      1. post nam B add.it de.
    2. scriptura de hoc capitulo ita proponit.
    3. sed et testare sibi de hoc ipso nonnullos
      1. testari editi. ‖ de om. editi. ‖ ipso nonnullos] ipsum nullos AB editi.
    4. mundanos philosophes, inter quos Ligi-
      1. ligimum A.
    5. nium et Ptolemaeum regem Aegyptiorum
      1. ptolomeum AB.
    6. ex stirpe Macedonum arctoae partis de-
      1. arctore A.
    7. scriptorem, asserunt. sed et Rigilinus,
    8. ut dicunt, philosophus ita decrevit.
    9. O creatoris inclita
      1. inclyta editi.
    10. et valida potentia,
      1. potencia A.
    11. sat mira cuncta quae gessit
    12. archana providentia.
      1. arcana editi.
    13. cuius iussu lux oritur:
      1. oritur] orta AB editi.
    14. desistunt statim tenebrae:
    15. occumbit Titan: protenus
      1. occubente AB, occubante editi. ‖ titane prorsus AB editi.
    16. assistunt terrae sedule,
      1. terrae] tetre A. ‖ sedulae editi.
    17. nocteque sol igniformus
      1. igniformus] ignis formus B, ignis fotuis A.
    18. partem arctoam ambulat
      1. arttoam B, arcto iam A. ‖ ambulabat A.
    19. zozaico itinere
    20. ac per immensos latices.
      1. immensas A, inmensos B.
  24. I 9
    1. Sed o mirandus artifex,
    2. qui fecit ut igniformus,
      1. ignis formus AB.
    3. cum is sit ortus nimphibus,
      1. cum is sit] comisit AB editi. ‖ nimfibris AB editi.
    4. nunquam exurat latices;
      1. exuret AB editi.
    5. a nimphis nee extinguitur,
      1. lymphis editi. ‖ extingitur B.
    6. ut, foret ignis, assolet,
      1. ignis om. A.
    7. inlaesus ut permaneat,
      1. inlesis AB editi.
    8. utique in servitio
      1. utqˉʒ AB, utiquam editi.
    9. isdem currens igniformus
      1. igniformis A.
    10. iussum factoris peragat.
      1. iussu AB editi. ‖ peragrat editi.
    11. remeans unde oritur
    12. rursus refulget sedule.
    13. Nam alii philosophi et prudentes viri
      1. phylosophy B. ‖ et] hec AB, hoc editi; cf. 25 14.
    14. dixerunt quod in arctoam partem infra
      1. Arctoa parte editi.
    15. Oceani mare innumerabili spatio atque
      1. atque om. B editi.
    16. investigabili itinere dei iussu maximi sunt
    17. montes, post quos, quando sol occasum
    18. accipit, totam perambulat noctem, usque
    19. dum rediens secundum suum tempus mane
      1. manet AB.
    20. post ipsos montes iterum hominibus ap-
    21. paret, et proinde quotiens luna ex radio
      1. quoties editi.
    22. solis suo tempore eclipsin patitur.
      1. suo] quo AB editi. ‖ tenē B, tenere A, tenem . . . editi.
  25. I 10
    1. 10. Sed et alii philosophi, qui, ut su-
      1. et om. editi.
    2. pra diximus, eum quasi sub profunditate
    3. Oceani ambulaturum dixerunt, dum mul-
    4. tas altercationes, in suis proposuissent
    5. opusculis, et hoc ipsum altercaverunt,
    6. dicentes quod vel si alii dicunt quia infra
      1. vel si] nℓℓi A. ‖ quia] quod B.
    7. Oceanum innumerabili spatio itineris sint
    8. montes post quos sol vadat et cetera, hoc
    9. nullo modo veritas est, quia Oceanus to-
    10. turn circuiens mundum, finis eius ulterius
      1. circuens B. ‖ ultimus editi.
    11. dei iussu nullo modo invenitur. et quis
      1. inuenietur A.
    12. vidit suis oculis illos montes? ubi in sancta
      1. occulis B.
    13. scriptura esse leguntur? ad quos obvian-
    14. tes illi philosophi et prudentes viri re-
    15. spondent, et nos ita dicimus, quod Oceani
    16. ulterius apud homines. finis non invenitur;
      1. ultimus editi.
    17. sed dicimus quia sunt montes creatori
    18. cogniti, apud homines inreperti, sublimes
      1. cogniti] fuissent A. ‖ sublimes] uiles A.
    19. atque investigabiles, post quos, ut fati
      1. facti AB.
    20. sumus, sol gradiens iterum refulget ho-
    21. minibus, nam si quis ex vobis suis vidit
    22. oculis quod sol sub profunditate peram-
    23. bulet et reliqua, aut ubi hoc in scriptura
      1. aut] at B editi.
  26. I 10
    1. insertum invenistis quodammodo? ad quos
      1. insertim Gron. 2. ‖ quodammodo] quodm° A, Qd' m° B.
    2. iterum obviantes illi alii philosophi dicunt,
    3. nos nostris oculis nunquam vidimus, quia
    4. nec permittitur a deo humanis videre ob-
      1. videri editi. ‖ optutibus AB, qui supra obtutibus.
    5. tutibus: nam in scriptura legimus quod
    6. supra diximus quia „sol egressus est super
      1. supra] 22 5.
    7. terram et Loth ingressus est Segor.“ igi-
      1. Segor] legor B, in segor A.
    8. tur interrogamus vestram solertiam ut,
      1. vestram] n̄̄ram A.
    9. quid aquae maxime puteorum hyemali
      1. hiemali B.
    10. tempore sunt calidae? et aestivo tempore
      1. et aestivo — existunt noctes] Ideo calescunt hyemali tempore, majores dum existunt noctes et sol moras facit per aquas ambulando, et aestivo tempore noctes minores dum existunt editi: nam sic Porcheronus locum sanare tentavit; inversus est ordo trium membrorum 1 ) ideo — noctes; 2) sol — ambulando; 3) et aestivo — existunt et.
    11. noctes minores existunt et sol moras facit
      1. facit om. A.
    12. per aquas ambulando, ideo calescunt, et
    13. hyemali tempore maiores dum existunt
      1. hiemali B.
    14. noctes celerius sol super aquas transiens
    15. eas calefacere non occurrit. quapropter
    16. dicitur quod sol sub profunditate aqua-
    17. rum dei iussu nocte gradiatur. ego de-
    18. nique relinquens aliquas has altercationes
    19. dico quod certissime non bene solvo Sa-
  27. I 10
    1. lomonem: venit partem aquilonem, nocte
      1. venit] vel in editi. ‖ Aquiloniae editi.
    2. ambulat: nam quomodo et qualiter, tan-
      1. et] aut A.
    3. tummodo deo nostro est cognitum.
    4. Sed ut ad prepositum redeamus, ut
    5. dictum est, per nocturnos occursus solis
    6. Christo nobis auxiliante possumus arbi-
    7. trari quomodo litus per latum Oceanum
      1. latum] altum A.
    8. arctoae regiones ponuntur.
      1. arctoae regiones] arcton e regione AB editi. ‖ ponitur editi. ‖ post ponuntur AB add. explicit.
    9. 11. Prima ut hora noctis Germanorum
    10. est patria, quae modo a Francis domina-
      1. francicis A.
    11. tur, ut superais dictum est, cuius post
      1. superius Germani et Franci non memorantur, sed Britania 9 10 etc.
    12. terga infra Oceanum praedicta insula Bri-
      1. Britannia editi.
    13. tania, dum nimis est latissima, invenitur.
      1. inuenietur A.
    14. Secunda ut hora noctis ex parte ipsa
    15. Germania vel Frixonum Dorostates est
      1. derostates B editi, Dorestatus et Dorestado nummi.
    16. patria, cuius post terga infra Oceanum
    17. insulae inveniuntur.
      1. insulae om. B, post inveniuntur pomunt editi.
    18. Tertia ut hora noctis Saxonum est pa-
      1. tercia H.
    19. tria, cuius post terga infra Oceanum in-
    20. sulae inveniuntur.
    21. Quarta ut hora noctis Northomanorum
      1. norllomanorum A, Nortmannorum editi.
  28. I 11
    1. est patria, quae et Dania ab antiquis di-
      1. et] ē A.
    2. citur. cuius ad frontem Alpes vel patria
      1. Alpes] Albes editi; sic fluvius Alpia pro Albia in Annalibus Sti Amandi, Pertz mon. I 14. ‖ patria] batria B, bitria A.
    3. Albis: Maurungani certissime antiquitus
    4. dicebatur. in qua Albis patria per multos
    5. annos Francorum linea remorata est. et
      1. linearem orta est AB.
    6. ad frontem eiusdem Albis Datia minor
    7. dicitur, et dehinc super ex latere magna
      1. ex latere] exaltare A, exalta~e B, exaltala est editi, cf. 29 22, ubi desuper ex latere.
    8. et spatiosa Datia dicitur: quae modo Gi-
      1. Datia] clatia A.
    9. pidia ascribuntur; in qua nunc Unorum
      1. adscribuntur Gron. 2.
    10. gens habitare dinoscitur. posthinc Illy-
      1. illiricus B.
    11. ricus usque ad provinciam Dalmatiae per-
      1. pertingit editi.
    12. tinget.
    13. Quinta ut hora noctis Scirdifrinorum
      1. Scirdifennorum editi; Σκριϑίφινοι Procop., Scridefinnas Alfred., Scritefinni Adamus Bremensis; cf. Zeuss die Deutschen p. 684.
    14. vel Rerefenorum est patria.
      1. rerefrenorum B, Rerefennorum editi; gentes Refennae (Screrofennae, tres Crefennae) Iordan, cf. Zeuss l. l.
    15. 12. Sexta ut hora noctis Scytharum
    16. est patria, unde Sclavinorum exorta est
      1. scitorum A, scitharum B.
    17. prosapia; sed et Vites et Chimabes ex
      1. Vites] Itites A. ‖ Chymabes editi. ‖ ex] e A.
  29. I 12
    1. illis egressi sunt. cuius post terga Ocea-
    2. num non invenimus navigari.
    3. Septima ut hora noctis Sarmatum est
      1. scirmatum B.
    4. patria; ex qua patria gens Carporum,
    5. quae fuit ex praedicta, in bello egressa
    6. est. cuius post terga Oceanus innavi-
      1. oceanû A, oceanum B.
    7. gabilis est.
    8. Octava ut hora noctis Roxolanorum
      1. roxolmorum B.
    9. est patria, cuius post terga inter Ocea-
      1. inter] infra A.
    10. num procul magna insula antiqua Scythia
      1. sictia A, scithia B.
    11. reperitur. quam insulam plerique philo-
    12. sophi historiographi conlaudant; quam
      1. hystoriographi B.
    13. et Iordanus sapientissimus cosmographus
      1. Iordanus] de rebus Geticis cap. 3.
    14. Scanzan appellat. ex qua insula pariter-
      1. Scanzam edlti; Scanzia insula Iordan. alii. ‖ appellant B.
    15. que gentes occidentales egressae sunt:
    16. nam Gotthos et Danos, imo simul Ge-
      1. imo simul] imosimo AB, imosimo simul editi errore typoyr. primae editionis.
    17. pidas, ex ea antiquitus exisse legimus.
    18. Nona ut hora noctis Amazonum est
    19. quae ab antiquis dicitur patria, postquam
    20. eas de montibus Caucasiis venisse legimus.
      1. caucausiis A.
    21. cuius post terga ad frontem spatiosa an-
    22. tiqua Dardania ponitur, et desuper ut di-
  30. I 12
    1. camus ex latere paludes maximae inve-
    2. niuntur, quae et Maeotides appellantur,
      1. meotides B, Moeotides editi.
    3. et sicut alii historiographi enarrant, per
      1. hystoriographi B, philosophi editi.
    4. multorum miliarium spatia aliqua pars
      1. multarum A. ‖ miliarum AB.
    5. praelatae ab hominibus perambulari potest.
    6. Decima ut hora noctis grandis eremus
      1. eremes A.
    7. et nimis spatiosa invenitur, cuius a fronte
      1. spatiosus A.
    8. vel ex latere gens Gazorum adscribitur,
      1. ex om. editi.
    9. quae eremosa et antiqua dicitur Scythia.
      1. scithia B.
    10. Undecima ut hora noctis Caspium por-
    11. tae vel vicus extremus Taurus sit, qui
      1. vicus] mons? ‖ Taurus] an Tapurus?
    12. Caucasus unus et iterum intransmeabilis
      1. inmeabilis A.
    13. eremus esse conscribitur.
    14. Duodecima ut hora noctis antiqua Al-
      1. Albenia B editi.
    15. bania sed et Hyrcanorum Yssoon simul-
      1. sede tyrcanorum A, sed et ircanorum B, sed et Hircanorum editi. ‖ Ysseon editi.
    16. que Parthorum est patria, quae cum ante
      1. ante om. A.
    17. dictis Indis Bactrianorum ut spatiosissima
      1. post ut A add. nimis. ‖ spatiosissma B.
    18. confinalis esse dinoscitur.
      1. ante confinalis editi add. et ‖ disnoscitur A.
    19. 13. Itaque per totas duodecim quas
    20. designavimus horas noctis patrias iussu
      1. horis editi, cf. 9 19. ‖ patria AB.
    21. dei qui producit ventos de thesauris suis
  31. I 13
    1. fiant venti sex. inde et si obstans liti-
      1. ventos sex (corn ex) inde B, uenti exinde A, venti sex exinde editi. cf. 10 1. ‖ adstans A.
    2. gator dixerit quomodo et qualiter una
      1. et om. editi. ‖ qualiter] qualisque A, qualiterque B.
    3. hora per unam gentem supputatum est
      1. subputatū B.
    4. universae diei quamque noctis, dum est
    5. gens quae iuxta ipsum residet Oceanum,
    6. quae tenet litus ipsum Oceanum per multo-
      1. ipsius Oceani editi.
    7. gento milia, maxime dum aliae gentes re-
    8. iacent per longum litus Oceani amplissime,
    9. aliae vero reiacent ex transverso, aliae pro-
      1. transuersu A.
    10. pe, aliae longe ab Oceano residentes tan-
    11. tummodo mucronem suum usque ad Ocea-
    12. num expergunt: ad quem Christo iuvante
      1. atquē B.
    13. respondemus quia verum est, sed recordare,
    14. o amice, quod praediximus de mutatione
      1. praediximus] cf. 3 18.
    15. gentium sibi, quod pene tres horas deti-
    16. net, et iterum invenies nunc tres vel qua-
    17. tuor gentes prae metu aliarum in unum
      1. prae] pro B.
    18. coartatas, quae neque unius horae spa-
    19. tium detinent; unde nos ita et alias de-
      1. nobis ita et aliae editi. ‖ decernuntur AB editi.
    20. cernimus, tanquam in Aethiopum gen-
      1. gente editi.
    21. tem aliquantae horae supputatae sunt, et
    22. aliarum gentium liquidais habitationes
      1. aliorum A.
  32. I 13
    1. ediscere possumus. sed si legeris, Odo-
      1. Odocarae editi; fortasse Odo care; cf. 1 11 o mi frater carissime, et 31 14 o amice.
    2. care, bellum quod gessit Traianus Ro-
      1. troianus A.
    3. manorum imperator, quando litus totum
    4. arctoum Oceanum ambulavit, quando et
    5. Dacorum regem devicit, mirifice ibidem
      1. rēgem A.
    6. invenios quomodo mirabantur Romanorum
    7. sapientissimi arbitrantes detinere terram
      1. detineri editi.
    8. aequaliter.
    9. 14. Et si aliquis proposuerit dicens,
    10. non rite sed magis ignoranter per hora-
    11. rum noctis septentrionalis plagae circum
      1. noctes A.
    12. limbum Oceani positae patriae supputatae
      1. lymbum B, ymbum A, qui limbum 11 16 sq.
    13. sunt, dum quandoque horologium non est
    14. et fortasse, ut adsolet, nox caliginosa exi-
    15. stens millo modo valet homo noctis sup-
    16. putando intueri horas, per quas, ut di-
    17. ctum est, cognoscere possit praefatas pa-
    18. trias: quibus respondendum est quomodo
    19. ergo in sanctis scripturis insertum est
    20. quod „factum est noctis medium, per-
      1. factum est] Exodi 12 29.
    21. cussit dominus omnem primogenitum in
      1. omē A.
    22. terra Aegypti;“ et psalmographus David
      1. egypti B.
    23. ait „media nocte surgebam ad confiten-
      1. media nocte] Psalm. 118 62.
  33. I 14
    1. dum tibi super iudicia iustitiae tuae;“
      1. iusticie B.
    2. et in Iudith continetur ita „induxerunt
      1. continet A, cotinetur B.
    3. illam servi Olofernis in tabernaculum et
      1. Holofernis editi.
    4. dormivit usque ad mediam noctem.“ sed
    5. et auctor vitae Christus dei filius deus
      1. et om. B editi.
    6. noster omnipotens in parabolis suum per
    7. eloquium ait „media nocte clamor factus
      1. media nocte clamor] Matth. 25 6.
    8. est, ecce sponsus venit, exite obviam ei.“
    9. nam et in Actibus apostolorum continetur
      1. continet A.
    10. „media nocte Paulus“ quoque „et Silas
      1. media nocte Paulus] Acta Apost. 16 25. ‖ Silas] siluas A.
    11. adorantes laudabant dominum“ et reli-
    12. qua. et si aliquis dixerit quia non rece-
      1. receperit] reperitur editi.
    13. perit in sancta scriptura sexta vel qua-
      1. sexta] quod sexta editi.
    14. libet hora una ex duodecim horarum noctis
    15. supputatio nisi tantummodo media nocte
      1. tantum editi.
    16. ut praefatum est asseritur: ad quem re-
      1. quem] que B.
    17. spondemus, quomodo possumus mediam
      1. cognoscere mediam editi.
    18. cognoscere noctem, nisi quemadmodum
    19. per sextam horam determinavit? ita et
      1. determinabitur editi.
    20. sapientissimi viri prudenti arbitrio media
    21. nox vel sexta hora bene aestimatur, et
      1. bene] habens A, bens B. ‖ extimatur AB, qui aliis locis estimare habent.
  34. I 14
    1. si sexta hora sicuti facimus media nocte
      1. mediam noctem editi.
    2. determinat, ergo possumus superius a
      1. ad primam horam AB.
    3. prima hora usque ad sextam pertingere;
    4. dehinc inferais a sexta usque ad duode-
    5. cimam horam noctis supputandum explet.
    6. nam ut clarius loquamur, inveni in sancta
      1. ut — nominatim om. Porch.
    7. scriptura nominatim tertiam horam noctis
      1. terciam B, et sic saepius.
    8. manifeste, sicut in Actibus apostolorum
    9. scriptum est „vocatis tribunus duobus de
      1. vocatis tribunus] Acta Apost. 23 23. ‖ vocans B. ‖ tribunis A.
    10. centurionibus dixit illis, praeparate milites
    11. ducentos ut eant usque Caesaream et equi-
    12. tes septuaginta et lancearios ducentos a
    13. tertia hora noctis et iumentum praeparate
    14. et imponentes Paulum salvum perducite
      1. inponentes B.
    15. ad Felicem praesidem.“
    16. 15. Sed et si capacitate huius rei in-
    17. dagatoris plura inquirendum sensus va-
      1. inquirendo editi.
    18. gaverit, et per horarum noctis supputan-
      1. horas editi. ‖ supputando editi.
    19. dum patrias testimonium ut adipisci no-
    20. luerit idiotico more, dicimus vel patriam
      1. ydiotico B.
    21. assimilare debeat, id est, quas in prima
    22. diei patrias esse designavimus, et tunc
    23. ad frontem eiusdem patriae septentrio-
      1. septētrionalē B.
  35. I 15
    1. nalis plagae patrias, quas in duodecima
    2. hora noctis esse supputavimus, aestimet
      1. extimet A.
    3. quo maneret; et sie posthinc cunctas
      1. sic] si B editi.
    4. horas diei horarum noctis per designatas
      1. horarum] horarumque editi. ‖ per] prae B.
    5. assimilet patrias, et postmodum Christo
    6. nobis auxiliante expositionem, quam supra
    7. vel inferius designavimus, veracem esse
    8. reperiet. nam et si aliquis ex conten-
      1. aliquis] quis editi.
    9. tionariis dicere voluerit quod quasi totius
      1. tocius B.
    10. noctis horarum supputatio per tantum-
      1. supputacio B.
    11. modo Europam nominata est, et in fluo-
    12. sas maritimas inundationes inciderit, vo-
    13. lens dicere quod tam magna nobis dicta
    14. sit Europa, id est portio Iafet, quemad-
      1. iafeth A, Iaphet editi.
    15. modum utriusque fratris, id est Sem Cham,
      1. post Sem editi add. et. ‖ chaim B.
    16. et quod in sola Europa tota nox supputata
      1. in sola] insula AB.
    17. est, sicut in portione duorum fratrum to-
      1. in] eī in B. ‖ porcione B.
    18. tus supputatus est dies: nullus etenim hoc
    19. arbitretur, quia quando verno ut supra di-
      1. verno om. B editi.
    20. ctum est tempore per supputationem ho-
      1. post horarum AB add. per.
    21. rarum singulas designavimus patrias, ma-
      1. maximae partis editi.
    22. xime partem Europae sol transiens col-
  36. I 15
    1. locatur, quamquam mediante verno tem-
    2. pore nox minor die demonstratur.
    3. 16. Nam et ipsa Europa angustior
    4. quam Africa esse dinoscitur, quanto ma-
      1. affrica B.
    5. gis praedicta Asia angustissima esse pro-
      1. praedicta Asia] hie primum Asia nominatur.
    6. batur, et dum est ipsa Europa arta in
    7. loco protenditur. et si hoc inquisitor le-
      1. praetenditur B.
    8. ctionis distulerit, vel prudenter ambulan-
      1. prudentes A.
    9. tes viros interroget, quemadmodum dici-
    10. mus: praefata enim Europa nullo modo
      1. enim om. editi.
    11. alibi amplius dilatatur a mari magno us-
      1. amplius alibi A.
    12. que ad Oceanum nisi ad patrias Dalma-
    13. tiae, quae ponitur ut diximus super mare
      1. ponuntur B. ‖ ut diximus] immo nihil de mari magno p. 28 11.
    14. magnum, quae patria Dalmatia, quamvis
      1. quae] qua B.
    15. in medio sint diversae patriae, attamen
    16. recto itinere respicit ad Daniam, quae ut
      1. ut diximus] cf. 28 1.
    17. diximus iuxta Oceani litus ponitur.
    18. Asia vero amplissime dilatatur a pro-
      1. provintia B.
    19. vincia Bithynia patria ut diximus; ponitur
      1. bithyniā A, bithiniā B, Bithyniae editi. ‖ patriā A, patriā B, patriae quae editi. ‖ ut diximus] is locus in prioribus non invenitur; cf. II 19.
    20. super mare magnum id est angustum quod
      1. id est] idem editi. ‖ quod] qui AB.
  37. I 16
    1. exit de mari magno Pontico in Propon-
    2. tida. Aethiopia autem ponitur circa
    3. Oceani litus. quae Bithynia, vel si me-
      1. bitinia B.
    4. dio propositis multis milibus spatiis, ta-
      1. praepositis B.
    5. men recto itinere ad Arabiam respicit.
    6. et vel a sapiente viatore doctus, o inqui-
    7. sitor, crede quod quanto magis est di-
    8. latissima Asia quam supra scripta Eu-
    9. ropa, et tunc animadverte quod a nobis
    10. Christo auxiliante universae patriae ve-
    11. raciter designatae sunt.
    12. 17. Nos denique volumus Christo no-
    13. bis auxiliante plurimas civitates vel flu-
    14. mina tam circa litus quatuor principales
      1. principalia colfora B editi.
    15. colfos maris designare, id est
    16. Primum colfum orientalem, qui remi-
      1. colfum om. a.
    17. gatur itixta litus maris ab Alexandria et
      1. maris om. editi.
    18. Tyro et Sidone usque Laodicia, ubi flu-
      1. sydone B. ‖ usque ad A. ‖ laoditia B editi.
    19. vius Orientis qui venit de Syria per ci-
      1. Orontis editi ex emendatione Porcheronis. cf. II 15.
    20. vitatem Arethusam in mare ingreditur,
      1. arcchusam B, Arethusa Ant.
    21. girans ipse orientalem colfum usque ad
      1. gyrans editi.
    22. Ephesum.
      1. efesum A.
    23. Secundum colfum Ponticum, qui re-
      1. colfium A.
  38. I 17
    1. migatur iuxta litus maris ab Iero et Chal-
      1. Hiero editi; Ἱερόν in ora Bospori Thracii, cf. Polyb. 4 39 43; magnum angustum quod Hieron dicitur Guido; cf. Urion infra V 9. ‖ caldeorum B; cf. II 16.
    2. daeorum terra usque ad Lazorum patriam,
    3. revolvitur autem ab Asilia, Avasgia, Pha-
      1. Absilia IV 1; Ἀψιλία Menander Prot., Ἀψίλιοι Procop. ‖ Avasgia] Abasgia IV 2, Ἀβασγία Procop. ‖ phonogoria A.
    4. nugoria usque Vosporum vel Chersona et
      1. et om. B editi.
    5. usque introitum Danubii fluminis in mare.
    6. Tertius colfus est occidentalis, qui re-
      1. colfius A.
    7. migatur iuxta litus maris a loco qui di-
    8. citur Diana, qui est sub Durachium, per
      1. Diana] cf. Diana V 13. ‖ Dyrrachium editi.
    9. Dalmatias, Istriam et Venetias. revolvi-
      1. ystriam AB.
    10. tur Esperius colfus ab Altino et Ravenna
      1. Hesperius editi. ‖ colfius A, colp B.
    11. per fines Pentapoleos Spoletaneorum et
      1. spoleantorum A.
    12. Beneventanorum usque Veretum, qui est
      1. benaventanorum A.
    13. super Ydranta.
      1. Hydrunta editi.
    14. Quartus colfus Galliens, qui inchoatur
      1. culfius A. ‖ galicus A.
    15. a civitate Regio et remigatur iuxta litus
    16. maris spatiosissimae nobilisque Italiae,
      1. spatiossissime B. ‖ nobilique A. ‖ ytalie A.
    17. circuiens a Marsilia Septimaniae per to-
      1. circuens B, circuiiens editi. ‖ Septimaniae] Septimania etiam Einhardi Annal. ann. 793; Annales Mettenses ann. 737; Prudentii Trecensis Annal. ann. 835 et 839, Septimani Mela.
  39. I 17
    1. tam Ispaniam usque ad fretum quod su-
      1. yspaniam B, Hispaniam editi.
    2. pra diximus Septemgaditanum.
    3. 18. Et a supremo ut dicamus totas
    4. patrias et plurimas earum civitates seu
    5. diversa flumina, quae per spatiosissimum
    6. mundum ponuntur, volumus designare;
    7. sed et insulas et cherronisos, Cycladas
      1. cherronisus A, cheronisos B editi. ‖ cicladas A.
    8. et Sporadas seu Dorcadas per mundum
      1. Dorcadas] i.e. Orcadas; cf. V 31 32.
    9. positas volumus indicare.
    10. Potuissemus etenim Christo nobis iu-
    11. vante subtilius dicere totius mundi portus
      1. tocius B.
    12. et promuntoria atque inter ipsas urbes
      1. promontoria editi.
    13. miliaria, vel quomodo cunctae patriae aut
    14. qualiter ponuntur mirifice depingendo de-
    15. signare, sed ideo, tanquam lectionem
    16. nostram cosmographiae exactionem fa-
      1. exactiorem editi.
    17. cientes, omnes designationes vel quae
    18. plura fuerunt polylogiam fugientes taci-
      1. polylogia editi, polilogiam B.
    19. turnitati commendavimus. praelatas vero
      1. comendavimus B.
    20. patrias earumque plurimas civitates seu
    21. flumina, ut promisimus, indicare volumus.
      1. praemisimus B.
    22. nullus tamen aestimet quod diversas no-
      1. exstimet B, existimet editi. ‖ quot B.
  40. I 18
    1. minatim modo gentes enarremus, sed ut
    2. diximus patrias sitas in Asia quae sin-
      1. asya B.
    3. gillatim nominatae sunt in portione Sem
      1. portionē A, porcionē B.
    4. filii Noë.